ประเพณีแห่ครัวตาน
ประเพณีแห่ครัวตาน
ประเพณีแห่ครัวตานในอำเภอแม่แจ่ม เป็นประเพณีที่สืบทอดกันมาแต่โบราณของชาวล้านนา ซึ่งเป็นการนำเครื่องไทยทาน หรือสิ่งของเครื่องใช้ต่างๆ ที่ตกแต่งอย่างสวยงาม ไปถวายวัดหรือศาสนสถานเนื่องในโอกาสสำคัญทางศาสนาและประเพณีต่างๆ เช่น งานทำบุญสลากภัต งานฉลองวัด หรือการถวายถาวรวัตถุ
ประเพณีแห่ครัวตาน:
“ครัวตาน” หมายถึง เครื่องไทยทาน หรือสิ่งของที่จัดเตรียมเพื่อนำไปถวายเป็นทานในงานบุญต่างๆ
“แห่” หมายถึง การนำขบวนครัวตานไปถวายที่วัด หรือ ศาสนสถาน
ความสำคัญ: ประเพณีนี้เป็นการแสดงออกถึงความศรัทธา ความสามัคคี และความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ของคนในชุมชน
รูปแบบ: ต้นครัวตานมีหลากหลายรูปแบบ ทั้งแบบดั้งเดิมและประยุกต์ตามความคิดสร้างสรรค์ของแต่ละชุมชน
การจัดงาน: งานแห่ครัวตานมักจะจัดขึ้นในช่วงเวลาสำคัญของปี หรือในโอกาสที่วัดมีการจัดงานใหญ่
การแห่ครัวตานในแม่แจ่ม: อำเภอแม่แจ่มก็เป็นอีกหนึ่งพื้นที่ที่มีการจัดประเพณีแห่ครัวตาน ซึ่งสะท้อนให้เห็นถึงความเชื่อและวัฒนธรรมอันดีงามของชาวล้านนา
กิจกรรมในงาน:
มีการจัดขบวนแห่ครัวตานอย่างสวยงาม โดยอาจมีขบวนแห่ฟ้อนรำ และการแสดงอื่นๆ ประกอบ
มีการนำเครื่องไทยทานต่างๆ ไปถวายวัด เช่น อาหาร ข้าวของเครื่องใช้ และปัจจัยต่างๆ
มีการทำบุญตักบาตร ฟังเทศน์ และกิจกรรมทางศาสนาอื่นๆ
ความสำคัญของประเพณี:
เป็นกุศโลบายในการส่งเสริมคุณธรรม 3 ประการ ได้แก่ ทาน ศีล และภาวนา
การแห่ครัวตานเป็นกุศโลบายอย่างหนึ่งในการสร้างให้เกิดธรรมที่สำคัญ คือ
๑. คารวธรรม คือ เคารพต่อกันให้เกียรติกัน บ้านเขามีงานมาบอกเรา เราก็ไปร่วม เมื่อเรามีงานเราไปบอกเขา เขาก็มาร่วม และในการทำงานก็จะให้เกียรติซึ่งกันและกันไม่ว่าจะเป็นคนแก่คนเฒ่า คนหนุ่ม คนสาว
๒. ปัญญาธรรม คือ การที่ทำครัวตานได้ต้องช่วยกันคิดช่วยกันทำช่วยกันแก้ปัญหา เพื่อทำให้ ดีที่สุด
๓. สามัคคีธรรม คือ ส่งเสริมให้เกิดความสามัคคีในหมู่บ้าน เมื่อมีงานอะไรก็มาช่วยกันคิด ช่วยกันทำ และมีน้ำใจให้แก่กันและกัน
เป็นเครื่องยึดเหนี่ยวจิตใจของคนในชุมชน และส่งเสริมความสามัคคี
เป็นการสืบทอดประเพณีและวัฒนธรรมอันดีงามของชาวล้านนาให้คงอยู่สืบไป
เมื่อแห่ครัวตานเสร็จ พระภิกษุสามเณรจะ ประกอบศาสนพิธีสวดมนต์ พระภิกษุจะแสดงพระธรรมเทศนาอย่างน้อย 1 กัณฑ์ เมื่อเสร็จเรียบร้อยแล้ว คณะกรรมการวัด หรือมัคทายกหรือ”แก่วัด” จะนำเส้นสลากทั้งหมดมารวมกัน และนับจำนวนเส้นสลาก จากนั้นจึงทำการประกาศให้กับคณะศรัทธาที่มาร่วมพิธีได้รับทราบ
จากนั้นจะทำการแบ่งเส้นสลากออกเป็น 3 กอง(มัด) ส่วนหนึ่งถวายเป็นของพระเจ้า คือ พระพุทธรูปประธาน ซึ่งหมายถึงเป็นของวัด อีก 2 ส่วนจะเฉลี่ยไปตามจำนวนพระภิกษุสามเณรในวัดนั้นๆ หรือที่จากวัดอื่นๆที่นิมนต์มาร่วมในงานนี้ เรียกว่า“หัววัดเติงกัน” โดยพระภิกษุจะได้จำนวนเส้นสลากมากกว่าสามเณร หากมีเศษเหลือจะถวายเป็นของพระเจ้าทั้งหมด
หลังจากพระภิกษุสามเณรได้รับถวายเส้นสลากแล้ว จะนำเส้นสลากนั้นออกตามหาเจ้าของ ตามบ้านเลขที่ และสถานที่นัดหมาย ที่เขียนไว้ในเส้นสลาก ช่วงนี้จะเป็นช่วงเวลาสนุกสนาน โกลาหล เพราะบรรดาพระภิกษุสามเณรจะทำการ ”ออกสลาก” คือ เปล่งเสียงอ่านชื่อเส้นสลาก ขั้นตอนการถวายคล้ายๆ กับถวายสังฆทาน บางครอบครัวอาจเตรียมเขียนคำอ่านถวายอย่างไพเราะ เมื่อถวายของแล้วพระสงฆ์จะกรวดน้ำอุทิศส่วนกุศลให้กับผู้ล่วงลับที่มีชื่อในก๋วยสลาก เจ้าของก๋วยสลากจะต้องนั่งรอให้เส้นสลากของตนได้รับการสวดอุทิศส่วนกุศลจนครบจำนวนที่เตรียมมา จึงเป็นอันเสร็จ