ประเพณีเผาหลัวพระเจ้า และ ตานข้าวใหม่

       นอกจากสีสันจากลายผ้าและเรื่องราวเล่าขานความเป็นมาของท้องถิ่นแล้ว คนแม่แจ่มยังมีประเพณีวัฒนธรรมที่สืบทอดมาแต่โบราณหลายอย่างที่ท้องถิ่นอื่นไม่มี เช่น พิธี ‘เผาหลัวพระเจ้า’ หรือ ‘ตานหลัวหิงไฟพระเจ้า’ ความหมายก็คือ การเผาฟืน (หลัว) เพื่อหิง (ผิง) ไฟทำบุญถวาย (ตาน) แด่พระพุทธเจ้า

แม่แจ่มในอดีตมีความทุรกันดาร ยามฤดูหนาว อากาศก็จะหนาวเหน็บ ผ้าห่ม ผ้าผวยยังเอาไม่อยู่ ผู้เฒ่าผู้แก่ ลูกเล็กเด็กแดง ยามหัวค่ำจึงต้องล้อมวงนำหลัวหรือไม้ฟืนมาจุดผิงไฟกันหนาว ตื่นเช้ามาก่อนออกไปทำไร่ทำนาก็ต้องลุกขึ้นมาผิงไฟอีก เพื่อให้ร่างกายอบอุ่น จึงคิดว่า “เมื่อคนเราห่มผ้าผวยก็ยังหนาว พระพุทธเจ้าครองผ้าไม่กี่ผืนจะไม่หนาวยิ่งกว่าหรือ ?” จึงเป็นที่มาของพิธี ‘ตานหลัวหิงไฟพระเจ้า’

      พิธีตานหลัวหิงไฟพระเจ้า ปัจจุบันยังนิยมทำกันในอำเภอแม่แจ่ม รวมทั้งภาคเหนือทั่วไป เป็นคติความเชื่อของชาวล้านนา (เป็นหนึ่งในพิธี 12 เดือนของล้านนา) พิธีนี้จะทำกันในช่วงฤดูหนาว ในวันเพ็ญเดือน 4 ล้านนา หรือประมาณเดือนธันวาคม-มกราคมของทุกปี ซึ่งชาวนาเพิ่งจะเก็บเกี่ยวข้าวใหม่ จึงมักทำพิธี ‘ตานข้าวใหม่’ หรือถวายข้าวใหม่แก่พระสงฆ์ไปพร้อมกันด้วย

ประเพณีเผาหลัวหิงไฟพระเจ้า หรือประเพณีหิงไฟพระเจ้าของอำเภอแม่แจ่ม เป็นประเพณีที่สำคัญประเพณีหนึ่งประจำเดือน ๓เหนือและบางวัดเป็นเดือน๔ เป็ง ของอำเภอแม่แจ่ม ทั้งนี้สืบเนื่องมาจากว่า อำเภอแม่แจ่ม ในราวเดือน๓(ธันวาคม) เดือน๔ (มกราคม)จะมีอากาศหนาวเย็นมาก พุทธศาสนิกชน ชาวบ้านรวมทั้งพระภิกษุสามเณร จึงร่วมใจกัน หาหลัว(ฟืน)ท่อนใหญ่ๆมามัดรวมกันเพื่อก่อเป็นกองไฟขึ้นมาในบริเวณหน้าวิหารของวัดแล้วจุดกันในกลางคืนของวันเพ็ญในเดือน๓(เหนือ) และบางวัดก็จุดไฟกันในวันเพ็ญเดือน๔ (เหนือ) ซึ่งเป็นที่รับรู้ว่าไฟที่ก่อขึ้นมานี้จะส่งความอบอุ่นไปยังพระประธานและพระพุทธรูปภายในวัดได้ โดยมีความเชื่อว่าจะได้อานิสงฆ์จากการเผาหลัวหิงไฟพระเจ้านี้มาก

ขอขอบคุณบทความจาก นายประเสริฐ ปันศิริ
สภาวัฒนธรรมแม่แจ่ม